Ýer gurluşygy we kadastry, çäklenýän ýerleriň degişli bolmadyk ýagdaýda peýdalanylmagy, peýdalanyjylaryň hukuklarynyň berjaý edilmegi, ýer resminamalarynyň düzgünleşdirilmegi ýaly möhüm meseleleri öz içine alýan möhüm bir hünärdir. Şeýle-de bolsa, bu hünär diňe bir ýerleriň eýeçiligini we peýdalanylmagyny dolandyrmak bilen çäklenmän, täze gurluşyk, döwrebap desgalaryň gurulmagy, ekologiýa we ykdysady taýdan dolandyryş prinsiplerine hem degişli meseleleri öz içine alýar.

Ýer gurluşygy, durmuşda we ykdysadyýetde möhüm orun tutýar. Ol täze ýaşaýyş jaýlarynyň, iş ýerleriniň, senagat desgalarynyň we beýleki möhüm obýektleriň gurluşygyna gönükdirilendir. Türkmenistanda bu ugurda yzygiderli işler alnyp barylýar, täze ýaşaýyş jaýlarynyň gurulmagy, oba hojalygy üçin ýerleriň ýerlikli paýlanyp berilmegi ýaly işler dowam edýär.

Ýer gurluşygy boýunça ýokary okuw jaýlary, hünärmenleri taýýarlamak üçin giňişleýin bilimler berip, dünýäde öňdebaryjy tehnologiýalaryň, gurluşykda netijeli usullaryň peýdalanmagyna ýol açýar. Bu döwürde ýer gurluşygynyň döwrebap metodlarynyň ulanylmagy, gurluşykda öňdebaryjy tehnologiki çözümleriň giňden ornaşdyrylmagy möhüm bolup durýar.

Kadastr – ýerleriň ölçegleri, ýerleriň ýagdaýy, ýerleriň hukuk ýagdaýy we ýer resminamalarynyň dolandyrylmagy bilen bagly bolan resmi maglumatlaryň we resminamalaryň jemidir. Kadastr arkaly, ýerleriň eýeçiligi, peýdalanyjylaryň hukuklary we borçlary, ýerleriň peýdalanyş ulgamynyň düzgünleri anyklykda kesgitlenýär.

Türkmenistanda we dünýäde kadastr ulgamy häzirki döwürde ýerine ýetirilen ösüşler bilen özgerdi. Ykdysadyýetde we jemgyýetde ýerleşýän ýerleriň dolandyrylmagy kadastr ulgamy bilen has netijeli amala aşyrylýar. Kadastr boýunça kanunçylyk we düzgünler, ýerleriň erkin peýdalanylmagyny we ýerleşişini düzgünleşdirýän esasy resminamalar hökmünde möhüm rol oýnaýar.Ýer gurluşygynyň ekologiýa bilen baglanyşygy ýokarda bellenen kärleriň iň esasy taraplarynyň biridir. Gurluşykda ekologiýa taýdan arassa metodlaryň ulanylmagy, daşky gurşawy goramak we ekologiýa taýdan dogry çäreleriň görülmegi, döwrebap şäherleriň we obalaryň gurluşygynda möhüm orun tutýar.

Türkmenistanda ekologiýa boýunça kadalar we düzgünler güýçlendirildi. Hünärmenler, ýer gurluşygynda ekologiýa taýdan arassa usullary ulanmak arkaly, daşky gurşawy goramak, ýerleriň peýdalanyşyny we gurluşygyny düzgünleşdirmek bilen, ýaşyl obalary we şäherleri gurmaga çalyşýarlar.

Dünyada ýer gurluşygynyň we kadastr ulgamynyň ösüşi, öňdebaryjy tehnologiyalaryň ulanylmagy bilen ösdürilýär. GPS, GIS (geografik maglumat ulgamlary), dronlar we beýleki tehnologiýalar kadastr işlerinde hem-de ýer gurluşygynda giňden ulanylýar. Bu tehnologiýalar, ýerleriň takyk ölçenmesi, ýerleriň ýerlikli paýlanyp berilmegi, gurluşyk desgalarynyň dürs meýilnamalanmagy ýaly meseleleri has ygtybarly we takyk amala aşyrmaga mümkinçilik berýär.

Ýer gurluşygy we kadastry hünäri, diňe bir döwletleriň ykdysadyýetine, eýeçilik hukuklaryna we ýerleriň peýdalanyşyna täsir etmek bilen çäklenmän, ýerleriň ekologiýa taýdan düzgünleşdirilmegi we daşky gurşawyň goralmagy bilen-de berk baglanyşyklydyr. Şeýlelik bilen, bu hünäri öwrenmek we bu ugurda öňdebaryjy tejribeleri ulanmak, olaryň her biriniň ösüşine we mundan beýläkki öňe gitmegine uly täsir edýär.

Berdi Meňliýew,
S.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň
Gidromeliorasiýa fakultetiniň Ýer gurluşygy we kadastry
hünäriniň 5-nji ýyl talyby.