Newroz, ýa-da newrotiki bozulma, adamda bolup geçýän we üýtgeýän dartgynlylyk, alada we psihologiki durnuksyzlyk bilen häsiýetlendirilýän ýagdaýdyr. Ol psihoz ýaly hakykatdan üzňelik döretmeýär, ýöne adamlaryň gündelik durmuşyna ep-esli derejede zeper ýetirýär. Newrozyň esasy alamatlary şulardyr:

• Yzygiderli aladaly ýagdaý
• Obsesiw pikirler we hereketler
• Fiziki alamatlar (mysal üçin, kelleagyry, ýürek urşunyň tizlenmegi ýa-da dowamly ýadawlyk)
• Duýgy taýdan durnuksyzlyk we dartgynlylyk

Newroz käbir biologiki, psihologiki we durmuş faktorlarynyň birleşmeginden döreýär:

• Maşgala psihologiki bozulmalaryň geçmişiniň bolmagy.
• Çagalykda başdan geçirilen agyry stres ýa-da çözüp bolmadyk meseleler.
• Maliýe kynçylyklary, gatnaşyklaryň dartgynlylygy ýa-da iş bilen baglanyşykly basyşlar.

Newroz bütin dünýäde giňden ýaýran psihologiki meseleleriň biri bolup durýar. Ýöne onuň duýulmagy we kabul edilmegi medeniýetden we jemgyýetden jemgyýete üýtgeýär. 

Günbatar dünýäsi: Psihologiki kömek gözlemek adaty ýagdaýa öwrülendir. Terapewt we psiholog bilen işleşmek adamlaryň aladasyny ýeňletmekde möhüm rol oýnaýar.

Gündogar medeniýeti: Psihologiki meseleler köplenç sosial ýa-da fiziki meseleler hökmünde ýüze çykýar, sebäbi emosional meseleler hakynda aç-açan gürleşmek bu döwletlerde aňsat däl.

Newroz bütin dünýäde millionlap adama täsir edýän meseledir. Bütindünýä Saglyk Guramasynyň (BSG) maglumatlaryna görä, dünýädäki adamlaryň takmynan 20%-i durmuşynyň dowamynda psihologiki bozulmalara sezewar bolýar. Newroz, häzirki zaman jemgyýetiniň ýüzbe-ýüz bolýan esasy psihologiki meseleleriniň biri bolup, onuň alamatlaryny dogry tanamak we bejergi usullaryny dogry ulanyp bilmek möhüm ähmiýete eýedir. Newroz bilen göreşmekde ilkinji ädim – bu ýagdaýy tanamak we ony aç-açan ara alyp maslahatlaşmakdyr.

Jennet Ilamanowa
Myrat Garryýew adyndaky Türkmenistanyň
Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň Psihiatriýa,
narkologiýa we medisina psihologiýasy
kafedrasynyň mugallymy.