Ekologiýa – janly organizmleriň özara gatnaşygy we daşky gurşaw bilen baglanyşykly ylmy öwreniş ugry bolup durýar. Soňky onýyllyklarda adamzadyň işjeňligi sebäpli, tebigatyň ýagdaýynyň ýaramazlaşmagy bilen bagly meseleler has-da möhümdir. Howanyň, suwuň we topragyň hapalanmagy, tokaýlaryň kesilmegi, howanyň üýtgemegi – bularyň hemmesi biziň planetamyzy goramak üçin dessine çäreleriň görülmegini talap edýär.


Esasy ekologiýa meseleleri:

• Daşky gurşawyň hapalanmagy. Içerki we senagat galyndylarynyň, awtoulaglaryň zyňyndylarynyň, şeýle-de, plastiki galyndylaryň we himiki maddalaryň hapalanmagy sebäpli, daşky gurşawa ýetirilýän zyýan örän uludyr. Suwuň we howanyň hapalanmagy ekoulgamlar üçin uly howp döredýär.
• Howanyň üýtgemegi. Adamzat tarapyndan atmosferada kömürturşy gazynyň (CO₂), metanyň we beýleki gazlaryň köpelmegi sebäpli, global ýylylyk ýokarlanýar. Netije-de, tebigy betbagtçylyklar, gurakçylyk, suw joşmalary we harasatlar köpelýär.
• Tokaýlaryň kesilmegi. Tokaýlar tebigatyň "dem alyş ulgamy" bolup, kömürturşy gazyny özleşdirip, kislorod öndürýär. Emma tokaýlaryň köpçülikleýin kesilmegi, ýerleriň guraklaşmagyna, topragyň zaýalanmagyna we howanyň üýtgemegine sebäp bolýar.
• Tebigy serişdeleriň azalmagy. Adamzat nebit, gaz, kömür ýaly täzelenmeýän serişdeleri aşa köp sarp edýär, bu bolsa, olary tükenmek howpy bilen ýüzbe-ýüz edýär. Şonuň ýaly-da, agyz suwunyň hapalanmagy we isrip edilmegi uly mesele bolup durýar.
   

Ekologiýa meseleleriniň çözgütleri:

1. Alternatiw energiýa çeşmeleriniň ösmegi – gün, ýel we suw energiýasy ýaly arassa energiýa çeşmeleriniň ulanylmagy daşky gurşawa zyýany azaldýar.
2. Galyndylaryň azaldylmagy we gaýtadan işlenilmegi – plastiki önümlerden ýüz öwürmek, kagyzy, aýnany we metaly gaýtadan işlemek daşky gurşawy goramakda möhüm ädimdir.
3. Şäherleriň baglaşdyrylmagy we tokaýlaryň dikeldilmegi, ýagny agaç ekmek howanyň hapalanmagyny azaldyp, tebigatyň deňagramlylygyny saklamaga kömek edýär.
4. Ekologik bilim we jogapkärçilikli sarp ediş – adamlar daşky gurşaw bilen baglanyşykly meseleler barada habarly bolmaly we ony goramak üçin işjeň hereket etmeli.
5. Kanunçylyk düzgünleriniň berkleşdirilmegi – zyňyndylar bilen baglanyşykly düzgünleriň berkidilmegi, tokaýlary goramak we ekologiýa taýdan arassa önümçilik tehnologiýalarynyň ornaşdyrylmagy daşky gurşawy goramak üçin zerurdyr.

Ekologiýa meseleleri diňe bir alymlaryň ýa-da hökümetleriň däl, eýsem, her bir adamyň üns bermegi gerek bolan wajyp meselelerdir. Daşky gurşawy goramak üçin bilelikde iş alyp barsak, tebigatyň baýlyklaryny geljekki nesiller üçin saklap bileris.

Tebigaty şu gün gorap, ertirki geljegimize ideg edeliň!

Mansur JABBAROW,
Türkmenistanyň Tebigaty goramak jemgyýetiniň
Daşoguz welaýat bölüminiň baş hasapçysy.