Kletçatka ýa-da süýüm uglewodlara degişlidir. Bedeniň kletçatkany gündelik energiýa çeşmesi üçin ulanmaýandygy, bu onuň beden saglygy üçin ähmiýetini peseltmeýär. ABŞ-nyň iýmitleniş we berhizlik akademiýasy her 1000 kaloriýa üçin her gün takmynan 14 gram süýüm iýmegi maslahat berýär. Bu görkeziji zenanlar üçin takmynan 24 grama, erkekler üçin 38 grama deňdir. Dünýädäki adamlaryň köpüsi günde 20 gramdan az bolmadyk mukdarda süýümi kabul edýärler. Onuň üçin diňe süýümli iýmitleri iýmitimize goşmak ýeterlikdir.

Süýümiň ereýän we eräp bilmeýän görnüşi bar. Ereýän süýümi öz içine alýan önümler: alma, erik, brokkoli, un, dürli miweler, tohumlar, süle.

Ereýän süýüm suwda çişýär, suwuklyklary saklaýar. Ýaglaryň, glýukozanyň we öt haltasynyň siňdirilmegini peseldýär, şeýle hem içege mikroflorasynyň ösmegine kömek edýär.

Eremedik süýüm däne gabyklarynda we gök önümleriň we miweleriň daşky böleginde, baldakda, kökde we ýaprakda bolýar. Üýtgemedik görnüşde eremeýän süýüm içegäniň üsti bilen doly çykarylýar. Onuň bolmagy içegäniň boşamagyna oňyn täsir edýär. 

100 g çig önüm üçin süýüm düzümi: 

Awakado sagdyn ýaglaryň, C witaminiň, kaliý, magniý, E we B witaminleriniň ajaýyp ýygyndysydyr. Süýüm mukdary: 6,7 gr.

Malina C witamine we marganese baýdyr. Süýüm: 6,5 gr.

Armyt hem tagamly, hem ýokumly meşhur miwedir. Ol süýümiň iň oňat çeşmelerinden biridir. Süýüm: 3,1 gr.

Käşir K we B6 witamine, magniý we beta-karotine baý, A witamine öwrülýän antioksidant. Süýüm: 2,8 gr.

Şugundyr gan aýlanyş we immunitet ulgamynyň ösmegi üçin zerur, demir, mis, marganes we kaliý bolan köki miweli önümdir. Süýüm: 2,8 gr.

Brokkoli C we K witaminlerine, foliý turşusyna, B witaminlerine, kaliý, demir we marganese, şeýle hem antioksidantlara baýdyr. Süýüm: 2,6 gr.

Banan C witamini, B6 witamini we kaliý ýaly köp iýmit maddalarynyň gowy çeşmesidir. Ýaşyl ýa-da bişmedik bananda süýüm köp bolýar. Süýüm: ýetişen bananda 2,6 gr.

Ýeralmada beta-karotin we dürli minerallar köp. Süýüm: 2,5 gr.

Ýertudana C witaminiň, marganesiň we dürli güýçli antioksidantlaryň düzümi bilen tapawutlanýar. Süýüm: 2 gr.

Süle ýer togalagynyň iň peýdaly dänelerinden biridir. Witaminlere, minerallara we antioksidantlara baý. Süle beta-glukan diýilýän güýçli ereýän süýümi öz içine alýar, bu madda ganyň şekerine we holesteriniň derejesine uly peýdaly täsir edýär. Süýüm: 10.1 gr.

Badam sagdyn ýaglara, E witamine, marganes we magniý ýaly köp elementlere baýdyr. Süýüm: 13,3 gr. 

Ösümliklerden tapylan süýüm, adatça, minerallara birikdirilýär, bu olaryň bio-elýeterliligini peseldýär. Şireleriň süýüm düzümi içginiň öndürilişine baglydyr. Süzülmedik şirelerde has köp süýüm bar. Mysal üçin, 200 ml süzülmedik alma suwunyň düzüminde 0,5 g süýüm bar, 1 ýaşyl almanyň özi   bolsa 5 g töweregi süýümi öz içine alýar. 

Süýümiň şu aşakdaky peýdalary bar: 

• Holesteriniň derejesini peseltmek. Aşgazan-içege ulgamynda süýümiň bolmagy bedendäki holesteriniň siňdirilmegini azaltmaga kömek edip biler.

• Sagdyn agramy ýokarlandyrmak. Miwe we gök önümler ýaly ýokary süýümli iýmitleriň kaloriýalylygy pes bolýar. Mundan başga-da, süýümiň bolmagy aşgazanda iýmit siňdirişini haýalladyp biler.

• Gandaky şekeriň derejesini sazlaýar. Ol gan şekeriniň derejesini has sazlaşykly, kadaly saklamaga kömek edýär, bu bolsa 2-nji görnüşli süýji keseli bolan adamlar üçin peýdalydyr.

• Ýeterlik süýüm iýmek, içegäniň düwnük keselini öz içine alýan käbir görnüşlerden goraýjy täsir edip biler. Munuň köp sebäbi bar, şol sanda almadaky pektin ýaly iýmit süýüminiň käbir görnüşleriniň antioksidant häsiýetleri bolup biler. 

Bahargül SAPAROWA,

Türkmen oba hojalyk institutynyň 3-nji ýyl talyby.