Maglumat döwrüniň ösmegi bilen maglumat howpsuzlygy häzirki zaman jemgyýetiniň iň möhüm meseleleriniň biri hökmünde öňe çykdy. Dünýäde sanly özgertmeler giň gerim aldygyça, maglumatlaryň goraglylygyny üpjün etmek, şahsy hem-de döwlet derejeli maglumatlaryň bikanun elýeterliligine garşy durmak meseleleri strategik ähmiýete eýe boldy.
Türkmenistan hem häzirki döwrüň bu möhüm tendensiýasyna laýyklykda milli maglumat giňişligini goramak, sanly ykdysadyýetiň we elektron dolandyryşyň durnukly işini üpjün etmek ugrunda täze çemeleşmeleri durmuşa geçirýär.

Milli maglumat howpsuzlygynyň esaslary. Maglumat howpsuzlygyny üpjün etmekde ýurdumyzda döwrebap tehniki, guramaçylyk we hukuk taýdan berk binýat döredilýär. Döwlet edaralarynda, maliýe ulgamynda, bilim we saglygy goraýyş ulgamlarynda, şeýle hem hususy sektorda maglumatlary goramak boýunça ýörite strategiýalar işlenip düzülýär.
Bu strategiýalaryň esasy ugurlary aşakdakylardan ybarat:

• Maglumatlaryň içerki serwerlerde ýerleşdirilmegi: Türkmenistanyň döwlet edaralarynyň maglumat bazalary diňe içerki maglumat merkezlerinde saklanylýar. Bu çözgüt maglumatlaryň daşarky elýeterliligini çäklendirýär we milli kiberhowpsuzlygy güýçlendirýär.
• Kiber hüjümlere garşy awtomatlaşdyrylan gözegçilik ulgamlary: Döwlet we hususy ulgamlarda howpsuzlyk duýduryşlary, maglumat seljeriş modullary, şeýle hem gönümel gözegçilik edýän awtomatlaşdyrylan ulgamlar ornaşdyrylýar.
• Maglumatlaryň ätiýaçlyk nusgalarynyň döredilmegi: möhüm maglumatlaryň ygtybarly ätiýaçlyk nusgalary döredilip, maglumat ýitgilere garşy gorag üpjün edilýär.

Bu çäreleriň amala aşyrylmagy diňe tehniki taýdan däl, eýsem jemgyýetçilik jogapkärçiligi we milli bähbitleriň goragyny üpjün edýän ulgam hökmünde hyzmat edýär.

Kiberdurnuklylygyň üpjün edilmeginde bilim we kadr taýýarlygy. Soňky ýyllarda Türkmenistanda kiberhowpsuzlyk ulgamynda ýokary derejeli hünärmenleri taýýarlamak işi güýçlendi. Ýokary okuw mekdeplerinde «Maglumat howpsuzlygy», «Kiberhowpsuzlyk» ýaly täze okuw ugurlary açyldy. Bu ugurlar boýunça talyplar diňe tehniki bilim däl, eýsem maglumat dolandyryşy, hukuk taýdan gorag we maglumat etikasy boýunça hem taýýarlyk alýarlar.

Şeýle hem ýaşlaryň halkara derejeli tejribe almagy üçin olara sanly bäsleşiklere we ylmy forumlara gatnaşmaga mümkinçilikler döredilýär. Bu çäreler ýaşlaryň milli maglumat giňişliginiň goraglylygyny üpjün etmekde öz paýyny goşmagyna ýardam berýär.

Türkmenistanyň Bilim ministrligi we Aragatnaşyk ministrligi tarapyndan bilelikde durmuşa geçirilýän maksatnamalar arkaly ýokary okuw jaýlarynda maglumat howpsuzlygy boýunça amaly labaratoriýalar döredilýär. Şeýle tejribe bazalary arkaly ýaşlar hakyky wagtda maglumat ulgamlarynda kiber gorag çäreleriniň täsirini öwrenýärler.

Geljekde maglumatlary goramak diňe tehniki taýdan däl, eýsem medeni we psihologik taýdan hem möhüm mesele bolar. Şonuň üçin jemgyýetde sanly medeniýeti ösdürmek — maglumatlary jogapkärli ulanmak, şahsy maglumatlary goramak, elektron aragatnaşykda howpsuzlygyň kadalaryna laýyk hereket etmek ýaly meseleler boýunça giň düşündiriş işleri geçirilýär.

Maglumat howpsuzlygyny üpjün etmek diňe tehnologiýa meselesi däl, eýsem döwlet dolandyryşynyň, jemgyýetçilik jogapkärçiliginiň we bilim ulgamynyň utgaşykly ösüşini talap edýän köpugurly mesele bolup durýar. Türkmenistan bu ugurda döwrüň talabyna laýyk täze strategiýalary durmuşa geçirip, milli maglumat giňişliginiň ygtybarlylygyny üpjün edýär.

Geljekde maglumat howpsuzlygyny berkitmek, ýaş hünärmenleriň taýýarlygyny güýçlendirmek we sanly medeniýeti ösdürmek bilen ýurdumyz halkara derejesinde ýokary kiberhowpsuzlyk derejesine eýe bolar.

Oguzhan Annageldiýew,
Nepesdurdy Amannepesow,
Halkara ynsanperwer ylymlary we ösüş uniwersitetiniň talyplary.