Dünýäniň dürli sebitlerinde kosmonawtlary we türgenleri beden taýdan taýýarlamakda, berhizde gök suwotular ulanylýar. Olaryň biri-de spirulin suwotularydyr, olar aşa agyr şertlerde ýaşap bilýän janly bedendir. Spirulin ýaşaýyş üçin ýaramly häsiýetlerini, maddalaryny adama işjeň geçirýär. Spiruliniň saglyk üçin ähli gymmatly häsiýetleri şulardyr: 

• suwotynyň ýokumlylygy süýdüňkiden hem has ýokary, ol düzüminde siňdirilişi 85–90% bolan belogyň bolmagy bilen baglanyşyklydyr;

• immun ulgamyny güýçlendirýän doýgun ýag kislotalarynyň bolmagy;

• witaminleriň we minerallaryň doly toplumynyň barlygy. Mysal üçin, A witamini boýunça suwotular ähli önümlerden hem ýokarydyr;

• beta-karotiniň konsentrasiýasy ter käşirden 25 esse ýokarydyr;

• bedeniň wiruslara we ýokançlyklara garşy göreşýän sitokininleri, belok molekulalaryny öndürmek arkaly immunitetini güýçlendirýär;

• çişiň ösüşini peseldýär we erkin radikallara garşy durýar;

• allergiýany aýyrmaga kömek edýär: hatda gündelik asgyrma we gyjynmak ýaly alamatlary ep-esli azaldýar;

• çydamlylygy we okuw netijeliligini ýokarlandyrýar;

• içegelerde sagdyn mikrofloranyň ösmegine kömek edýär;

• düzümindäki demriň kömegi bilen suwotular gemoglobiniň derejesini ýokarlandyryp, ganazlygyň alamatlaryny ýeňilleşdirip bilýär. 

Hünärmenler bedeni köp sanly peýdaly iýmitler bilen üpjün etmek üçin diňe bir gram guradylan suwotularyň ýeterlikdigini öňe sürýärler. NASA-nyň Marsda spirulini nädip ösdürip ýetişdirmelidigi barada işleri alyp barýandygy tötänden däldir we «Space Europe» kosmos gullugy kosmonawtlaryň iýmitlenişini baýlaşdyrmak üçin ony iýmite goşmagy teklip edýär. Spirulin suwotusy esasan guradylan görnüşde satylýar. Süýjüliklere, nahara, çorbalara goşulýar. Netijede, tagam düýpgöter ýaşyl reňke eýe bolýar.

Spirulin – gök-ýaşyl suwotular bolup, oňa «geljegiň iýmiti» hem diýilýär. Aslynda ol fotosintetik sianobakteriýadyr. Ol öz adyny öz içine alýan gök pigment bolan fikosianinden alýar (grekçe «kýanos» - «gök»). Ol önüme diňe bir reňk bermek bilen çäklenmän, çişmä garşy häsiýeti hem bar. Köp asyrlaryň dowamynda suwotular özboluşly biohimiki kompozisiýa eýe boldy. Spirulinda 60% belok bolup, ol etden iki esse köpdür. Bu önüm adamyň iýmit bilen alýan sekiz aminokislotasyny hem öz içine alýar. Belok taýdan önümliligi hatda nohut, noýba, mäş we mekgejöwenden hem ýokarydyr. Spirulinda beden üçin möhüm bolan ýag kislotalary hem bar. Mysal üçin, omega-6 köpeliş ulgamyna kömek edýär we agyry we çişme duýgusyny peseldýär. Mundan başga-da, önümde başga-da köp gymmatly maddalar bar: 18 aminokislotalar, fitonitrientler, mis, demir, marganes, kaliý we B witaminler topary. Spirulin hakda ajaýyp iýmit hökmünde beýleki önümlerden gaty tapawutlanýar. Mysal üçin, käşir ýa-da kädi bilen deňeşdirilende, spirulinda A witamine öwrülen beta-karotin has köp. Şeýle hem, önümde takmynan 60% ösümlik beloklary bar, ýagny onuň ýokumlylygy hoz, gök önümlerden birnäçe esse ýokarydyr. Bir nahar çemçesi guradylan deňiz ösümligi B12 witamininiň gündelik bahasynyň 200-300% -dir.  

Günde näçe spirulin kabul edip bolar? 

Ortaça bu göwrüm 5 grama deňdir. Spirulini külke, kapsulalar ýa-da suwuklyk görnüşinde kabul edip bolýar. Önümi belok we ýokumly maddalaryň goşmaça çeşmesi hökmünde ulanyp bilersiňiz. Esasy zat, deňagramlylygy saklamak we bedeniň ähli zerur maddalary almagy üçin ony dogry iýmek gerekdir. 

Atajan BABAMURADOW,

Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby.