Alymlar syçanjyklaryň beýnisiniň ösüşini anyk görkezýän üç ölçegli atlas işläp düzdüler. Bu atlas, süýdemdirijileriň beýnisiniň düwünçejik we dogrumdan soňky döwürlerinde jikme-jik öwrenilmegine mümkinçilik berip, beýniniň gurluşyny, işleýşini we ösüşdäki bozulmalary has gowy düşündirýär.

Atlasyň döredilişi

Atlas, Pensilwaniýa döwlet lukmançylyk kollejiniň alymlary we beýleki bäş institut bilen hyzmatdaşlykda taýýarlanyldy. Ösüşde ösen wizuallaşdyrma we mikroskopiýa usullary ulanyldy. Bu 3D atlas, beýniniň görnüşiniň we ululygynyň wagtyň geçmegi bilen nähili üýtgeýändigini görkezýän giňişleýin gurluş dinamikasyny hödürleýär.

Esasy awtorlaryň biri, doktor Ýonsu Kim, şeýle kartanyň beýniniň kadaly işleýşi we bozulmalaryň üýtgemesi baradaky düşünjeleri giňeltmekde möhüm ädimdigini belledi. Ozal alymlar iki ölçegli şekiller bilen çäklenýärdi, bu bolsa beýniniň gurluşy we nerw baglanyşyklary barada anyk maglumat almaga päsgelçilik döredýärdi. Indi, MRT we floresan mikroskopiýa ýaly ösen tehnologiýalar arkaly beýniniň aýratyn öýjükleri giňişleýin şekillendirilýär.

Gözlegde GAMKergik neýronlarynyň – beýniniň içindäki aragatnaşyklarda möhüm rol oýnaýan öýjükleriň – ösüşi we tertibi täze usul bilen öwrenildi. Bu öýjükler şizofreniýa we autizm ýaly kesellerde möhüm ähmiýete eýe bolup biler. Atlas bu öýjükleriň beýniniň dürli sebitlerinde dürli döwürlerde nähili ösüşi başdan geçirýändigini we olaryň tertipleşmegini görkezýär.

Dünýäniň dürli alymlary üçin bu atlas interaktiw görnüşde mugt elýeterlidir. Çeşme, ylmy maglumatlary paýlaşmak bilen bir hatarda, maşyn öwrenmek we emeli intellekt usullaryny neýroologiýada ulanmagy ösdürmäge ýardam edýär. Şeýle ösüşler ylmy barlaglarda täze ugurlary açýar we dünýä derejesindäki ylmy tejribäni baýlaşdyrýar.

Maksat Çäjekow
Türkmen oba hojalyk institutynyň
1-nji ýyl talyby.