Bu bir wagtlar deňizçiler we kenarýaka ýaşaýjylary tarapyndan "deňiz oty" ýa-da "deňiz ýalpyldysy" diýilýän syrly hadysady. Soňra bu ýagtylygy çykarýan N. scintillans janly-jandar tarapyndan ýeňil energiýa öwrülýänligi öwrenildi. Bu bir öýjükli jandar bioluminesensiýa hadysasyna esaslanyp, floresan we fosforesensiýa ýaly hadysalary geçirýär. Sebäbi iki hadysany ýüze çykarmak üçin ýagtylyk bilen aragatnaşyk saklamagy talap edýär.

N. scintillans, mehaniki stres wagtynda bioluminesensiýany emele getirýän şöhle saçýar. Şonuň üçin bu hadysa tolkunly suwda, ýagny gaýyklar geçip barýarka, kenar ýakasynda, tolkun derejesinde ýa-da suw agitasiýasynda syn edilip bilner. Bu jandar bioluminesensiýa köpelýän wagtynda has güýçi ýalpyldy saçýar.

Lusiferaza bilen lýusiferiniň arasyndaky reaksiýa, ýagtylygyň çykmagyna sebäp bolýar. Bu reaksiýa XIX asyryň ahyrynda Lion fiziology Rafael Dubua tarapyndan açyldy. Gyzgyn suw bilen saklanýan, ýöne bu jandaryň organizminde çäkli mukdarda bar bolan lusiferaza, termolabil fermentine we lýusiferine baglylykda ýagtylanýar.

N. scintillans bioluminesensiýa ukyply ýeke-täk görnüş däl. Pirosistis lunula, dinobiont ýa-da käbir bakteriýalar hem bu hadysa ukyplydyr.

Dawut DÖWLETGELDIÝEW
Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby