Bir damja suw – aslynda, ýönekeý zat ýaly hem görnüp biler. Ýöne suw damjasy – bu daşky şertlere, ululygyna, düzümine we başga-da birnäçe parametrlerine baglylykda üýtgeýän tebigatyň ajaýyp döredijiligidir. Onuň görnüşi hem adatdakysyndan gaty tapawutly bolup biler. Ylma we iň soňky maglumatlara bil baglap, bu hakda has giňişleýin maglumat berilýär. 

Damjanyň görnüşi nähili? 

Elbetde, köp adam ikirjiňlenmän jogap berer: «aşagy tegelek we ýokarsynda, uzaldylan, süýri-togalak» diýip. Emma bu hemişe beýle däl. Aslynda, bularyň hemmesi damjanyň ululygyna we şoňa görä massasyna bagly bolup durýar.

Mysal üçin, 2 millimetr ýa-da ondanam az suw damjasyny alsaňyz, onuň howadaky ululygy sferik şekilli bolar. Galyberse-de, molekulalaryň çekilmegi damjanyň merkezine gönükdirilip hereket edýär. Şeýle-de bolsa, şekil diňe damja ýeterlik bolmadyk ýagdaýynda peselýär we düşýän tizlik az bolýar we şoňa görä-de howa garşylygy iň az derejede saklanýar. Emma onuň diametri 2 millimetrden köp bolsa, hemme zat üýtgeýär. Molekulalaryň özüne çekiji güýji olary merkeze çekmek üçin indi ýeterlik däl, peselýän tizlik we howa garşylygy ýokarlanýar. Şol sebäpli aşaky böleginde ýokarlanýan basyş meýdany döredilýär, aşak basyşdan pes basyş meýdany emele gelýär. Şonuň üçin ol gümmeze meňzeýär. Mundan başga-da, massa näçe uly bolsa, merkezdäki damja şonça-da egilýär. 7 millimetr ýa-da ondanam uly bolan ululykda, şekil şeýle bir egrelýär welin, damja diňe iki bölege bölünýär. Köplenç şeýle uly damjalar buz bolup ýagýar. Yssy howada bolsa ol çalt ereýär we gaty görnüşinde däl-de, eýsem uly damja suwlary ýaly ýere gaçýar. 

Ýagyş damjalarynyň tizligi 

Ýagyş wagtynda bir damjanyň iň ýokary tizligi haýsy? Bu görkeziji, esasan, iki faktora - damjanyň ululygyna we aşak düşýän beýikligine baglydyr. Olaryň haýsydyr birini köpeltseň, tizlik ýokarlanýar. Mysal üçin, ideal şertleri göz öňünde tutsak, deňiz derejesinde ýeliň we beýikligiň doly bolmazlygy, diametri 0,5 millimetr bolan bir damjanyň sekuntda 2-6,6 metr tizligi aşak düşýän beýikligine baglylykda bolar. Damjanyň diametrini 10 esse, 5 millimetre çenli ýokarlandyrsak, beýleki faktorlary üýtgetmän goýsak, tizlik sekuntda 9-30 metre çenli ýokarlanar. 

Iň uly damjalar 

Ýokarda belläp geçişimiz ýaly, adatça damjanyň iň ýokary diametri takmynan 6-7 millimetr, ondan ululary howada dargaýar. Şeýle-de bolsa, tebigat köplenç kanunlary diňe wagtal-wagtal bozýar. Ýagyş damjalary-da edil şonuň ýaly. 2004-nji ýylda Marşal adalarynda we Braziliýada 10 millimetre çenli damjalar ýagdy. 

Damja lukmançylykda 

Aslynda, bir damja diňe bir kiçijik suw bölejigi ýa-da ýönekeý suwuklyk däl. Lukmançylykda derman öndürijiler ony ölçemek, ululygyny bilmek we hasaplamak üçin köp iş geçirýärler. Onda damjalaýyn usulda bejergide, bir damja 0,05 millilitr, spirtli suwuklygyňky - 0.025 millilitre çenli bolýar. 

Sumrug ORAZOWA,

Türkmen oba hojalyk institutynyň 
Maglumat howpsuzlygynyň menejmenti 
(oba hojalygynda) taýýarlyk 
ugrunyň 2-nji ýyl talyby.