Ahal welaýaty
logo

Soňky täzelikler:
✦ Dekabr aýynda geçirilmegi meýilleşdirilýän çäreler ✦ ✦ Ýurdumyzda Turkiýanyň eksport harytlarynyň sergisi geçiriler ✦ ✦ Maşgala terbiýesiniň orny we ähmiýeti ✦ ✦ Oba hojalyk ekinleriniň täze sortlary hasyllylygyň kepili ✦ ✦ Magtymguly Pyragy medeni-seýilgähindäki şahsyýetler: Saýido Nasafi ✦ ✦ Türkmen oba hojalyk instituty bilim we ylmyň baglanyşygyny berkitýär ✦ ✦ Täze okuw kitabynyň neşiri bilim ulgamyna uly goşantdyr ✦ ✦ Türkmen milli gymmatlyklary täze okuw kitabynda orun alýar ✦ ✦ Türkmeniň goşa ganaty ✦ ✦ Ýaşlar baýragy ― ýaşlygyň serpaýy ✦
Baş sahypa / Medeniýet /Paryzdepe ýadygärligi
  17.09.2021
590
Paryzdepe ýadygärligi

Paryzdepe ýadygärligi Ahal welaýatynyň Gökdepe etrabynyň Babarap daýhan birleşiginiň çäginde ýerleşýär Büzmeýin şäherinden 6 km günorta –günbatarynda. Şähristanyň çäginden 2-3 m ýokary galýan dörtburç görnüşdäki 45x50 m içki galasy depäniň merkezinde ýerleşýän onuň daşyny gala diwary toýun palçyk garylyp dag daşyndan iri ölçegli çig kerpiçden galdyrylypdyr we diňler bilen berkidilipdir. Paryzdepede  geçirilen arheologiýa barlaglaryň netijesinde gazylyp üsti açylan binalaryň galyndylary, tapylan keramika önümleri daşdan, metaldan, çüýşeden ýasalan zähmet gurallary bu ýer-de mis-daş asyrlaryndan b.e.öňki V-IV müňýyllyklary giçki orta asyrlara XVIII-XIX asyrlara  cenli ýaşaýyş dowam edipdir. Antik döwründe kuwwatly Parfiýa döwletiň ilkinji paýtagty Nusaýyň eteginde Şa mülkini oba hojalyk önümleri bilen üpjün eden onlarça obalaryň bolandygy bellidir.

Paryzdepe orta asyrlarda hem Nusaýa degişli obalaryň biri bolupdyr. Orta asyr ýazuw çeşmelerinde berilýän maglumatlara laýyklykda X asyrda Nusaý sebiti tazeden ýokary göterilýar. XI asyrň başlarynda Nusaý Türkmen Seljuk döwletiniň düzümine girýär we iri şäher bolýar. Sol ýokary göteriş onuň Horasanyň ykdysady we medeni merkezine öwrülmegine alyp barýar. Orta asyrlarda Horasanyň merkezi şäherleriniň biri bolan Nusaýdan günbatar we demirgazyga girýän söwda kerwenleri Paryzdepäniň üstünden geçiripdir. Bu bolsa Paryzdepäniň Merkezi Aziýanyň has iri şäherleri bilen ösen söwda bolanlygy şaýatlyk edýär. 1220-nji ýylda Paryzdepe sebiti Çingizhanyň ordalary tarapyndan weýrançylyga sezewar edilipdir. Soňra Paryzdepäniň töwereginde giçki orta asyrlarda XVI-XVIII asyrlarda ýaşaýyş dowam edipdir. Muňa tapyndylar. Şaýatlyk edýär. XIX asyryň ahyrynda XX asyryň başlarynda Paryzdepäniň ilersindäki dagyň düýbünden  çykýan käriziň suwy ýap bilen akyp Yzgant  obasyna çenli baryp ýetipdir. Şol ýabyň boýunda 10-12 sany suw degirmeni ýerleşipdir. Saklanyp galan galalar diňli howlylar sol döwürlere degişli bolup, megerem degirmen eýeleriniň ýaşan howlylary bolmagy mümkin diýip çaklanylýar.