Dokma önümçiligi adamzadyň ýaşaýşyna we medeniýetine iň irki döwürlerden bäri täsirini ýetirip gelen ajaýyp sungatlaryň biridir. Adamyň geýim-eşik zerurlygyny kanagatlandyrmak üçin başlanan bu önümçilik, döwür geçdigiçe sungatyň, ylmynyň we tehnologiýanyň birleşýän ýeri bolupdyr. Häzirki zaman dokma önümçiligi diňe bir matanyň öndürilişini däl, eýsem, onuň içki manylaryny, hilini, nagyşlaryny, reňklerini we hatda medeniýeti görkezýän bir sahna hökmünde kesgitlenýär. Her bir ýüplük, her bir nagyş, her bir matanyň reňki – bularyň hemmesi dokma önümçiliginiň inçelikleriniň we sungat hökmünde ähmiýetiniň beýanydyr.

Dokma önümçiligi çig mal bilen başlaýar. Pambyk, ýüpek, ýüň ýa-da sintetiki süýümler – olaryň her biri aýratyn keşbiň başlangyjydyr. Süýümleriň hiline we taýýarlanyş usullaryna görä, dokma önümleriniň hili hem üýtgeýär. Çig maly saýlamak diňe bir tehnologiýanyň işi däl, eýsem, tebigaty we onuň gözelligini duýmagyň netijesidir. Boýaglar dokma önümçiliginde reňkleriň dünýäsi bilen ilkinji tanyşlykdyr. Ösen döwürlerde ösümliklerden, minerallardan we haýwanlardan alynýan tebigy boýaglar, her bir dokma işine özboluşly manyny berýärdi. Häzirki wagtda hem boýaglaryň görnüşi köpeldi, emma olaryň reňkleriň durnuklylygyny we tebigylygyny saklamagy esasy talap bolmagynda galýar. Reňkleşdirilen matalar diňe bir tehnologiýanyň önümi däl, olar köplenç medeniýetleriň we taryhyň ýüregine aralaşmaga mümkinçilik berýär.

Nagyş dokma önümçiliginiň dili bolup durýar. Göçme halklaryň matalaryndaky nagyşlar olaryň durmuşynyň beýany hökmünde ýüze çykýar. Türkmen halylarynyň nagşy, olaryň taryhyny, däp-dessurlaryny we ruhy baýlygyny alamatlandyrýar. Nagyşlaryň döredilmegi diňe bir tehniki iş däl, bu sungatyň, döredijiligiň we medeniýetiň utgaşmasydyr.

Öňki döwrüň el bilen ýerine ýetirilýän dokma işleri häzirki zaman tehnologiýasy bilen has hem kämilleşdi. Enjamlaryň tizligi we takyklygy önümçiligiň tizligini artdyrsa-da, çeper eliň gymmaty hemme döwürde aýratyn ýer tutýar. El bilen işlenip taýýarlanan önümler dokma önümçiliginiň sungat bilen baglanyşýan iň aýdyň mysalydyr.

Häzirki zaman dokma önümçiligi diňe bir geýim öndürmek üçin däl, eýsem, jemgyýetiň durmuşynyň ähli ugurlaryna täsir edýän önümleri öndürýär. Dokma önümleri öý bezeginde, senagatda, lukmançylykda we tehnologiýada hem giňden ulanylýar. Bu önümçilikde öňdebaryjy tehnologiýalaryň orny uludyr, emma sungatyň ruhy hemişe möhüm bolup galýar.

Dokma önümçiligi diňe bir maddy önümçiligiň çäklerinde galmaýar. Ol adamzadyň döredijilik kuwwatyny görkezýär, tebigatyň gözelligini adamzat durmuşyna ornaşdyrýar. Türkmeniň dokma önümlerindäki sungaty dünýäniň dürli ýurtlarynda ýokary bahalanýar. Bu bolsa dokma önümçiliginiň diňe ykdysadyýetde däl, eýsem, medeniýetde we sungatda hem möhüm rol oýnaýandygyny görkezýär. Dokma önümçiligi diňe bir önümçilik prosesi däl, eýsem, taryhyň, medeniýetiň, tehnologiýanyň we sungatyň ajaýyp utgaşmasydyr. Her bir dokma önümi, diňe bir eşik däl, ol sungatyň janly mysaly bolup durýar. Dokma önümçiligini ösdürmek, diňe bir ykdysadyýeti güýçlendirmek däl, eýsem, milli medeniýeti dünýä tanatmakdyr.

Melike RUSTEMOWA,
S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň
Dokma önümçiligi fakultetiniň 2-nji ýyl talyby.