Islendik azyklyk önümiň iý­mit­­lik kuw­wa­ty ka­lo­ri­ýa ýa-da ki­lo­ka­lo­ri­ýa bir­li­gi bi­len gör­ke­zil­ýär. Eý­sem, kaloriýa nä­mä­ni aň­lad­ýar­? 

Ylymda at­mos­fe­ra ba­sy­şyn­da bir gram su­wuň tem­pe­ra­tu­ra­sy­ny bir de­re­je ýo­kar­lan­dyr­mak üçin ze­rur bo­lan ener­gi­ýa muk­da­ry­na ka­lo­ri­ýa di­ýil­ýär. 1000 ka­lo­ri­ýa bir kilokaloriýa deň­dir. Kaloriýa bu ener­gi­ýa bir­li­gi­dir. Adama ýa­şa­mak, dem al­mak, he­re­ket et­mek üçin ener­gi­ýa ze­rurdyr. Ynsan ener­gi­ýa­ny bolsa gündelik kabul edilýän iý­mit­den al­ýar. Kabul edilýän iý­mi­tiň ýo­kum­ly­ly­gy nä­çe ýo­ka­ry bol­sa, ka­lo­ri­ýa­sy hem şon­ça ýo­ka­rydyr. Ka­lo­ri­ýa­ ada­myň ýa­şy­na we fi­zio­lo­gi­ki iş­jeň­li­gi­ne gö­rä üýt­ge­ýär. Häzirki wagtda ka­lo­ri­ýa­ny anyk­la­mak işi ýö­ri­te prog­ram­ma­la­ryň üs­ti bi­len ama­la aşy­ryl­ýar. Iý­mit­li­lik kuw­wat­ly­gy adat­ça Kcal hök­mün­de gör­ke­zil­ip, onuň ba­ha­sy­ny 4,18-e bö­lüp kJ bahasyny ha­sap­lap bol­ýar. Her bir ada­myň gün­de­lik ka­bul et­me­li bel­li bir muk­dar­da­ky ka­lo­ri­ýa­sy bolýar. Gereginden artyk kabul edilen kaloriýa bedeniň agramyny artdyrýar. 

Näçe kaloriýa zerur? Her bir iý­mi­tiň bel­li bir ka­lo­ri­ýa muk­da­ry bar. Gök önüm­ler­den alyn­ýan ka­lo­ri­ýa muk­da­ry köp­lenç 100 ka­lo­ri­ýa ýa-da on­dan hem az­dyr. Et önüm­le­ri 150-den 500 ka­lo­ri­ýa çen­li bo­lup, süýt önüm­le­rin­dä­ki ka­lo­ri­ýa hem dü­zü­min­dä­ki ýa­gyň muk­da­ry­na gö­rä kö­pel­ýär. Be­den işjeňligi üçin bolsa azyndan 1000-1400 ara­ly­gynda ka­lo­ri­ýa ge­rekdir. Bu kes­git­le­nen ka­lo­ri­ýa bedeniň he­re­ket­siz wag­ty­ üçin göz öňünde tutulandyr. Gündelik az hereketli iş­ler bi­len meş­gul­lan­ylmagy beden üçin gerek bolan kaloriýanyň mukdaryny hem azaldýar. Tersine köp, yzy­gi­der­li he­re­ket ed­ilýän bol­sa beden has köp ka­lo­ri­ýa talap edýär. Esa­sy bellemeli zat iýil­ýän iý­mit­iň düzümindäki ýa­gyň, be­lo­gyň we ug­le­wod­la­ryň gat­na­şy­gy­ny bil­mek, şo­ňa görä hem iý­mit­le­niş me­nýu­sy­ny düzmek möhümdir. 

Didarjan KALANDAROW,

Türkmen oba hojalyk institutynyň talyby.