Dünýäniň iň uly gidrostansiýasy hökmünde tanalýan Üç Jarlawuk Bendi Hytaýyň Hubeý welaýatynda, Yangzi derýasynyň boýunda ýerleşýär. Bu ägirt uly taslama diňe bir energetika pudagynda däl, eýsem inženerçilik we ykdysadyýet babatynda hem ähmiýetlidir. Bendiniň gurluşygy 1994-nji ýylda başlanyp, 2009-njy ýylda doly tamamlandy. Gidrostansiýa 22 500 megawat kuwwat bilen elektrik öndürýär, bu bolsa ony dünýäde iň kuwwatly gidrostansiýa edýär.

Üç Jarlawuk Bendiniň gurluşygy Hytaý üçin uly ösüşi alamatlandyrýar. Taslama diňe bir energiýa öndürmek bilen çäklenmän, şol bir wagtyň özünde daşky gurşawy goramak we suw joşmalarynyň öňüni almak üçin hem niýetlenipdi. Yangzi derýasy, adatça, Hytaýyň ilatyna we infrastrukturasyna uly zyýan ýetirýän suw joşmalaryna sebäp bolýar. Bendiň gurluşygy bu töwekgelçilikleri azaldyp, ýurduň ykdysady durnuklylygyny ýokarlandyrdy.

Taslama dünýäde giňden tanaldy, emma käbir oňaýsyz tarapy hem bar. Gidrostansiýanyň gurulmagy bilen Yangzi derýasynyň boýundaky birnäçe şäherler we oba ýerleri suw astynda galdy. Bu ýerde ýaşaýan ýüz müňlerçe adam başga ýerlere göçürildi. Şeýle-de, daşky gurşaw üçin möhüm bolan käbir ösümlik we haýwan görnüşleriniň ýaşaýyş ýerleriniň ýitmegi aladalary döredýär.

Bu bendiň beýleki ähmiýetli tarapy energiýa öndürmekdäki netijeliligidir. Hytaýyň ykdysady ösüşinde energiýa sarp edilişi ýokarydyr. Üç Jarlawuk Bendi her ýyl milliardlarça kilowat-sagat arassa energiýa üpjün edýär. Bu energiýa, kömür ýangyçly elektrik stansiýalarynyň ýerini tutup, howanyň hapalanmagyny azaldýar we durnukly ösüşi üpjün edýär.

Üç Jarlawuk Bendi diňe bir inženerçilik täsinligi däl, eýsem, bütin dünýä üçin täze tehnologiýalary we ylmy gazananlary peýdalanmagyň nyşany bolup durýar. Bu ägirt taslama energiýa üpjünçiligi we daşky gurşawyň durnuklylygy babatynda uly üstünlik hökmünde taryha girer. Hytaý bu taslamanyň kömegi bilen dünýäde tehnologiýanyň we energiýa ulgamlarynyň ösüşine ägirt uly goşant goşdy.

Laçyn KULYÝEWA,
S.A.Nyýazow adyndaky Türkmen oba hojalyk uniwersitetiniň
Gidromeliorasiýa fakultetiniň 5-nji ýyl talyby.