Ahal welaýaty
logo

Soňky täzelikler:
✦ Gözlegçiler süýdemdirijileriň beýnisiniň ösüşini görkezýän 3D atlas döretdi ✦ ✦ Türkmenistanyň hünär biliminiň ösüşinde DARYA maksatnamasynyň orny ✦ ✦ Türkmen tennisçileri halkara ýaryşda baýrakly orunlary eýelediler ✦ ✦ Bitaraplygyň buýsanjy ✦ ✦ Лучший студент тюркских народов –Давуд Довлетов ✦ ✦ Türki halklaryň iň gowy talyby – Dawut Döwletow ✦ ✦ Türkmenistanyň ykdysady diplomatiýasynyň ösüşi ✦ ✦ Türkmenistanda dil bilimini ösdürmek üçin täze kitap ✦ ✦ Täze dil gollanmasy okyjylara ýetirildi ✦ ✦ Kiberhowpsuzlyk:Sanly serhedi goramak ✦
Baş sahypa / Ylym we Bilim /Köpetdag gyzgany
  14.07.2021
557
Köpetdag gyzgany

       Türkmenistan Watanymyz müň bir derde derman boljak dermanlyk ösümliklere iňňän baýdyr. Ýurdumyzyň ösümlik dünýäsini öwrenmekde dürli ugurlar boýunça ylmy-barlag işleri dowamly alnyp barylýar. Türkmenistanyň Ylymlar akademiýasynyň Botanika institutynyň alymlary hem ýurduň dürli künjekleriniň ösümlik dünýäsini öwrenmek boýunça ylmy-barlag işlerini alyp barýarlar. Ýokary derejeli dermanlyk ösümlikleriň 80%-mi ýurdumyzyň dag sebitlerine mahsusdyr. Şol dermanlyk ösümlikleriň biri hem  Köpetdag gyzganydyr. Oňa ýurdumyzyň günorta-günbatar Köpetdagda, ýagny Magtymguly etrabynyň çäginde Sumbar jülgesinde, şeýle hem merkezi Köpetdagyň çäklerinde duş gelmek bolýar. Bu ösümlik ýurdumyzyň endemik ösümliklerine degişli bolup, gür ösýän, gabygy çal, çybyklary tikenli, ýabany gyrymsy köpýyllyk ösümlikdir. Ol tohumyndan we kökünden çykan ösüntgilerden köpelýär. Ösümligiň himiki düzümi özüniň aýratynlyklary bilen tapawutlanýar. Ol gadym döwürlerden bäri halkymyzyň arasynda derman höküminde ulanylyp gelinýän ösümlikdir. Soňky barlaglaryň netijesinde onuň sütüniniň gabygynda alkoloidleriň 13-15 %-e çenli saklanýandygy anyklanyldy. Onuň miwesi sentýabr aýynda bişýär we düzüminde köp mukdarda ýaglary saklaýar. Şonuň üçin hem türkmen tebipleri ony çalgy ýagy melhemi höküminde ulanyp gelipdirler. Bu ýag deri örtügindäki käbir kesellerde ýagny, guragry, dyzagry we bogunagyry bilen baglanyşykly kesellerde ýeňiljek çalmak bilen has köp peýdalanylýar. Köpetdag gyzganynyň miwesi ýokary dem alyş ýollaryndaky dem gysmalarda, sarygetirmede, şeýle hem öt çykaryjy melhemleriň hataryna goşulýar. Ösümligiň düzüminde alkoloidleriň köp bolmagy sebäpli dermanlyk maksatlary üçin ulanylanylanda lukmanlaryň maslahaty esasynda ulanmak dogry hasaplanylýar. Häzirki wagtda  ýurdumyzda dermanlyk ösümlikleri peýdalanmak senagat taýdan ýola goýuldy. Ýurdumyzyň  ähli şypahanalarynda saglygyny dikeldýänler üçin türkmen güneşiniň astynda ösen derman ösümlikleriniň dürli erginleri hem giňden peýdalanylýar.