Ahal welaýaty
logo

Soňky täzelikler:
✦ III Halkara açyk informatika internet olimpiadasy üstünlikli geçirildi ✦ ✦ Türkmenistan bilen ÝUNFPA ýaşlar syýasatyny maslahatlaşdy ✦ ✦ Mekdep kitaphanalarynyň işi kämilleşdirilýär ✦ ✦ “Ekologiýa medeniýeti we daşky gurşawy goramak” atly medeni çäre ✦ ✦ Türkmenistan - BMG-da ýaşlar duşuşygyny guraýar ✦ ✦ Ýurdumyzyň ýokary okuw mekdepleriniň talyplarynyň arasynda iňlis dilinde geçiriljek suhangöýlük bäsleşigi ✦ ✦ Halkara parahatçylyk we ynanyşmak ýyly mynasybetli Bişkekde medeni çäre guraldy ✦ ✦ Üzärlik – tebigatyň keramatly oty ✦ ✦ Immunizasiýa hepdeligi — ilatyň saglygyny goramagyň ygtybarly ýoly ✦ ✦ Ýaş talyplaryň döredijiliginde türkmen bedewiniň waspy ✦
Baş sahypa / Saglyk /Gan aýlanyş ulgamy
  07.04.2025
491
Gan aýlanyş ulgamy

Gan aýlanyş ulgamy — adam we haýwan bedeninde gany agzalaryň arasynda üznüksiz herekete getirýän we bedeniň ýaşaýyş işlerini üpjün edýän möhüm fiziologiki ulgamdyr. Bu ulgam beden öýjüklerini kislorod, iýmit maddalary, gormonlar​ bilen üpjün edýär we şol bir wagtyň özünde köne, peýdasyz maddalary bedenden aýyrmaga kömek edýär.

 

Gan aýlanyş ulgamy esasan ýürekden we gan damarlaryndan (arteriýalar, wenalar​ we kapillýarlar​) ybaratdyr. Ýürek bu ulgamyň merkezi bolup, myşsa organy hökmünde gan akymyny yzygiderli üpjün edýär.

 

Gan aýlanyşy iki esasy ugra bölünýär: uly gan aýlanyşy we kiçi gan aýlanyşy. Uly gan aýlanyşy ýürekden (çep aşgazan) başlap, tutuş bedene kislorod bilen baý gan daşap, öýjükleriň işini üpjün edýär we soňra köne gan bilen sag gulakçaga​ dolanýar. Kiçi gan aýlanyşy bolsa, ýüregiň sag aşgazanyndan başlanýar we gan öýkenlere ugrap, şol ýerde kislorod bilen baýlaşyp, çep gulakça dolanýar.

 

Kapillýarlar​ iň inçe gan damarlary bolup, öýjükler bilen gan arasynda maddalaryň alyş-çalyşyny​ amala aşyrýarlar. Arteriýalar gany ýürekden uzakdaky agzalara eltýär, wenalar​ bolsa gan bilen öýken ýa-da ýürek ugruna gaýtaryp getirýär.

 

Gan aýlanyş ulgamynyň sagdyn işlemegi bütin organizmiň saglygyna täsir edýär. Ýürek-damar keselleri, gan basyşynyň üýtgemegi, damar dykylmalary ýaly ýagdaýlar gan aýlanyşyna​ täsir edip, beýleki agzalaryň işini hem bozýar.

 

Şonuň üçin gan aýlanyş ulgamynyň saglygyny goramak maksady bilen, sagdyn iýmitlenmek, yzygiderli bedenterbiýe bilen meşgullanmak, stresden​ gaça durmak we lukmançylyk gözegçiliginde bolmak örän möhümdir.

 

Ogulgeldi ANNAÝEWA,

Myrat Garryýew adyndaky
Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň
Patologik fiziologiýa kafedrasynyň uly mugallymy.