Ahal welaýaty
logo

Soňky täzelikler:
✦ Dekabr aýynda geçirilmegi meýilleşdirilýän çäreler ✦ ✦ Ýurdumyzda Turkiýanyň eksport harytlarynyň sergisi geçiriler ✦ ✦ Maşgala terbiýesiniň orny we ähmiýeti ✦ ✦ Oba hojalyk ekinleriniň täze sortlary hasyllylygyň kepili ✦ ✦ Magtymguly Pyragy medeni-seýilgähindäki şahsyýetler: Saýido Nasafi ✦ ✦ Türkmen oba hojalyk instituty bilim we ylmyň baglanyşygyny berkitýär ✦ ✦ Täze okuw kitabynyň neşiri bilim ulgamyna uly goşantdyr ✦ ✦ Türkmen milli gymmatlyklary täze okuw kitabynda orun alýar ✦ ✦ Türkmeniň goşa ganaty ✦ ✦ Ýaşlar baýragy ― ýaşlygyň serpaýy ✦
Baş sahypa / Medeniýet /Abu Seýit Abul Haýyr “Mäne-Baba” barada
  31.03.2022
3261
Abu Seýit Abul Haýyr “Mäne-Baba” barada

Mäne baba kümmeti - Ahal welaýatynyň Kaka etrabynyň merkezinden 116 km, Mäne obasyndan 7 km demirgazyk-günbatarda ýerleşýär. Abu Sagyt Mähneýiniň kümmeti ýurdumyzda saklanyp galan iňňän möhüm ähmiýetli we özboluşly ajaýyplygy bilen tapawutlanýan taryhy-binagärlik ýadygärlikleriň biridir.

Gündogar edebiýatynda Abu Seýit Abul Haýyr lakamy bilen meşhur bolan akyldar hem söz ussady Fazlylla ibn Muhammet ibn Ybraýym häzirki Kaka etrabynyň Mäne obasynyň golaýynda hijri senesi boýunça 357-nji ýylda, mäherrem aýynyň başynda ýekşenbe güni dünýä inipdir. Mäne baba takyk ylmy maglumatlara görä, öz döwürdeşleriniň, şägirtleriniň ýazyp beýan etmegi bilen dogry 1000 aý ýaşap, 83 ýaşynda (83 ýyl dört aý) 1049njy ýylyň 12-nji ýanwarynda dünýäden ötüpdir.

Abu Seýit Abul Haýyryň kakasyna Ybraýym diýer ekenler. Onuň däri-derman, müşki-anbar satýan uly dükany bolupdyr. Ylymdar hem abraýly, bu kişä il-güne haýyrly adam bolandygy üçin Abul Haýyr diýer ekenler. Ol şu lakamy bilen meşhur bolandygy üçin ogluna-da Abu Seýit Abul Haýyr diýen ady dakypdyr.

Mäne babanyň kümmeti bar bolan käbir maglumatlara görä XI asyryň ortasynda bina edilipdir diýlip çaklanylýar. Kümmet gündogaryň beýik akyldary, söz ussady, keramatly pir – Abu Sagyt Abul Haýyryň (967-1-49 ý.ý.) guburynyň üstüne gurdurylypdyr. XIV asyrda kümmeti düýpli üýtgedip gurmak işi geçirilipdir. Ýöne bu mawzoleýiň konstruktiw esasynda täsir etmändir.

Mäne babanyň kümmetiniň üç ýüzi hatdatlaryň eli bilen arap ýazuwynda dini ýazgylar we çeper goşgy setirleri bilen bezelipdir. Kümmetiň esasy girelgesi peştag syrçaly nagyş düzümleri bilen nagyşlanypdyr. Ymaratyň bezeg işlerinde gök, ýaşyl, ak reňkler, peýdalanylypdyr, aýry-aýry ownuk goşmaça nagyşlar bolsa sary kaşin keramikasyndan edilipdir. Esasy girelgäniň ýüzündäki ýazgylar mukaddes Kuranyň sürelerinden aýatlardyr. Bu ýerde tegelek möhür şekilli geometrik bezegdäki ýazgylar ünsüni özüne çekýär.

2005-nji ýylda Mäne babanyň kümmetinde öwreniş we rejeleýiş-dikeldeýiş işleri geçirildi. 2007-nji ýylda bolsa kümmetiň gabat garşysyndaky orta asyr mesjidiniň galyndylaryny gaýtadan berkitmek üçin arheologiýa-arassalaýyş işleri geçirildi.

 Abu Seýit Abul Haýyryň (Mäne baba) - gündogaryň beýik akyldarynyň, söz ussadynyň, keramatly piriň, beýik ynsanyň hatyrasy türkmen soltanlarynyň kalbynda ýaşap, nazaryndan aýrylmandyr. Kümmetiň ýüzlerçe ýyllap gözel görkde durandygyny taryhy maglumatlar habar berýär.