Ahal welaýaty
logo

Soňky täzelikler:
✦ Gözlegçiler süýdemdirijileriň beýnisiniň ösüşini görkezýän 3D atlas döretdi ✦ ✦ Türkmenistanyň hünär biliminiň ösüşinde DARYA maksatnamasynyň orny ✦ ✦ Türkmen tennisçileri halkara ýaryşda baýrakly orunlary eýelediler ✦ ✦ Bitaraplygyň buýsanjy ✦ ✦ Лучший студент тюркских народов –Давуд Довлетов ✦ ✦ Türki halklaryň iň gowy talyby – Dawut Döwletow ✦ ✦ Türkmenistanyň ykdysady diplomatiýasynyň ösüşi ✦ ✦ Türkmenistanda dil bilimini ösdürmek üçin täze kitap ✦ ✦ Täze dil gollanmasy okyjylara ýetirildi ✦ ✦ Kiberhowpsuzlyk:Sanly serhedi goramak ✦
Baş sahypa / Medeniýet /Abi¬werdiň ýadygärligi Hysrowgalasy
  27.01.2020
741
Abi¬werdiň ýadygärligi Hysrowgalasy

        Be­ýik Ýü­pek ýo­ly ýurt­la­ryň we halk­la­ryň öza­ra gat­na­şy­gy­nyň ös­me­gi­ne ýar­dam edip­dir. Bu ýo­luň ug­run­da Türk­me­nis­ta­nyň çä­gin­dä­ki Nu­saý, Merw, Änew, Ma­şat-Mis­se­ri­an, Amul, Ür­genç, Ha­we­ran, Abi­werd we De­his­tan şä­her­le­ri hem söw­da ýol­la­ryn­da ýer­le­şip, uly äh­mi­ýe­te eýe bo­lup­dyr.      
          Meş­hur ta­ryh­y, be­ýik şah­sy­ýet­le­ri, aja­ýyp bi­na­la­ry bo­lan şä­her­le­riň bi­ri-de Ahal we­la­ýa­ty­nyň Ka­ka et­ra­byn­da ýer­leş­ýän Abi­werd­dir. Abi­werd X-XI asyr­lar­da gül­läp ösen se­bit, Sa­rahs bi­len Nu­sa­ýyň ara­ly­gyn­da ýer­le­şen Ha­we­ra­nyň uly şä­he­ri bo­lup­dyr. Meş­hur ta­ryh­çy Mak­si­di: “Abi­werd ma­ňa Nu­saý­dan has go­wy ýa­ra­ýar, onuň ba­za­ry örän go­wy, şä­he­ri baý we top­ra­gy bol ha­syl­ly. Su­wy olar der­ýa­dan al­ýar­lar. Ju­ma met­ji­di şä­her ba­za­ryn­da ýer­leş­ýär…” di­ýip, şä­he­ri gys­ga, em­ma anyk su­rat­lan­dyr­ýar. Alym şä­he­riň yk­dy­sa­dy we dur­muş-me­de­ni taý­dan ösen­di­gi­ni gör­kez­ýär. Or­ta asyr şä­her­le­ri­ne mah­sus bol­şy ýa­ly, Abi­werd Erk ga­la­dan, Şäh­ris­tan­dan we Ra­bat­dan yba­rat bo­lup­dyr. Şä­he­riň meý­da­ny 42 gek­tar­dan yba­rat bo­lup, Erk ga­la­sy şä­he­riň de­mir­ga­zyk-gün­do­gar di­wa­ryn­da ýer­leş­ýär we 10,5 gek­tar meý­da­ny tut­ýar. Şä­her­de ösen söw­da mer­kez­le­ri, ba­zar­lar, se­net­çi­le­riň, küý­ze­gär­le­riň, us­sa­la­ryň us­sa­ha­na­la­ry we ýa­şa­ýyş top­lum­la­ry, ösen su­wa­ryş top­lum­la­ry bo­lup­dyr. Şä­he­riň de­mir­ga­zyk-gün­ba­tar bö­le­gin­de berk di­war bi­len gur­şa­lan, ýig­ri­mi sa­ny be­ýik mi­na­ra­la­ry bo­lan şä­her hä­kim­li­gi­niň ga­la­sy ýer­le­şip­dir.
      Be­ýik Ýü­pek ýo­lu­nyň ug­run­da ýer­leş­ýän Abi­wer­de uzak-ýa­kyn ül­ke­ler­den, Ho­rezm­den, Mar­gi­a­na­dan, De­his­tan­dan, Hin­dis­tan­dan, Hy­taý­dan ýük­li ker­wen­ler ge­lip­dir, söw­da-sa­tyk, alyş-ça­lyş iş­le­ri ýo­la goý­lup­dyr.

       Ta­ry­hy çeş­me­ler­de, iň ga­dy­my ýa­zuw ýa­dy­gär­li­gi ha­sap­lan­ýan ki­tap­lar­dyr ýaz­gy­lar­da Abi­werd şä­he­ri­niň ady ýy­gy-ýy­gy­dan duş gel­ýär. An­tik dö­wür­de-de, Par­fi­ýa pa­ty­şa­ly­gy za­ma­nyn­da-da, soň­ra­ky Sel­juk­lar im­pe­ri­ýa­sy döw­rün­de-de, or­ta asyr­lar­da-da Abi­werd ýa-da Ba­werd köp ilat­ly ösen şä­her, ga­la­la­ry, ra­bat­la­ry özün­de jem­le­ýän mer­kez hök­mün­de bel­len­ýär. Şol galalaryň içinde Abi­werdiň “Hysrowgalasy’’ ta­ryh­da uly yz gal­dy­ran gala hasaplanýar. Hysyrowgala medeni gatlaga örän baý bolan bu taryhy-arheologiýa ýadygärligi Kaka etrabynyň çäginde, Gowşut demir ýol duralgasynyň 1,5 kilometr günorta-günbatar tarapynda ýerleşýär. Äpet depe bolup galan bu taryhy-arheologik ýadygärlik şähristan, köşk hem rabatdan ybarat bolupdyr. Alty gyraňly köşk belentligi 15 metre barabar bolan depäniň üstünde gurlupdyr. Gala çig kerpiçden we pagsadan bina edilen galyň gala diwary hem-de goranyş diňleri bilen gurşalypdyr. Onuň gündogar tarapynda ýeke-täk derwezesi bolupdyr. Bu gala taryhy-medeni gatlaga baý. Bu ýerde irki gul eýeçilik zamanasyndan tä giçki orta asyra çenli ýaşaýyş dowam edipdir diýip alymlar belleýär. Bu­la­ryň hem­me­si Abi­wer­diň ila­ty­nyň beý­le­ki şä­her­ler bi­len ýyg­jam, ys­ny­şyk­ly yk­dy­sa­dy gat­na­şyk­la­ry sak­lan­dy­gy­na şa­ýat­lyk ed­ýär.