Medisinanyň we hukugyň birleşmegi, jemgyýetimiziň saglyk ulgamynyň ösüşini hem-de sosial we jemgyýetçilik gatnaşyklaryny düzgünleşdirmekde möhüm orun oýnaýar. Medisinanyň hukuk çözgütleri, saglygy goraýyş ulgamynda ýüze çykýan meseleleri çözmekde we özara gatnaşyklary düzgünleşdirmäge ýardam berýän hukuk we etik prinsiplere esaslanýar. Türkmenistan bu ugurda köpçülikleýin iş alyp barýar we saglyk we hukuk ulgamyny sazlamakda dürli kanunlar we düzgünnamalar girizýär. Bu makalada, medisinanyň hukuk çözgütleriniň Türkmenistanyň kanunlary bilen nähili sazlaşýandygy we olaryň jemgyýetde nähili täsir galdyrýandygy barada gürrüň edilýär.

Medisinanyň hukuk çözgütleri, öňdebaryjy döwletlerde saglyk ulgamynyň hukuk taýdan düzgünleşdirilmegine, raýatlaryň saglyk hukuklaryny goramaga we saglyk işgärleriniň etika düzgünlerine uýmagyna gönükdirilendir. Türkmenistanyň hukuk ulgamynda, medisina baradaky çözgütleriň köpüsi, raýatlaryň saglyk hyzmatlaryna bolan hukuklaryny goramak, şeýle-de medisina işgärleriniň we jemgyýetiň arasyndaky gatnaşyklary kadalaşdyrmak üçin kabul edilýär.

Türkmenistanyň saglyk ulgamyny düzgünleşdirmäge we medisinanyň hukuk çözgütlerini üpjün etmäge gönükdirilen birnäçe kanunlary bar. Munuň içinde “Saglygy goraýyş baradaky” kanun, “Derman serişdeleri we derman serişdelerini ulanmak baradaky” kanun we “Saglyk hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyrmak” ýaly degişli kadalar bolup, bu kanunlar raýatlaryň saglyk bilen baglanyşykly hukuklaryny we maglumatlaryny goramaga kömek edýär.

Mysal üçin, “Saglygy goraýyş baradaky” kanun Türkmenistanyň raýatlarynyň saglyk hyzmatlaryna bolan hukuklaryny üpjün etmek üçin möhüm orun oýnaýar. Bu kanun saglyk hyzmatlarynyň hilini ýokarlandyrmaga, medisinanyň düzgünlerine we saglyk işgärleriniň etik kadalaryna laýyklykda ýerine ýetirilmegine ýardam berýär. Şeýle-de, bu kanun, saglyk hyzmatlaryny almakda raýatlaryň erkinligini we hukuklaryny goramak, şeýle-de döwlete degişli saglyk edaralarynyň işini düzgünleşdirmek maksady bilen kabul edilýär.

Medisina ekspertizasy, adalatlylyk we saglyk ulgamynyň hukuk taýdan düzgünleşdirilmegi üçin möhüm ugurlaryň biridir. Türkmenistanyň kanunlary, medisina ekspertizalarynyň hukuk taýdan wekilçilik edişini we olaryň netijeleriniň hukuk taýdan nädogry düşünilmeginiň öňüni almak üçin ýörite düzgünler girizýär. Bu ekspertizalar jenaýat işlerinde, şeýle-de saglyk hyzmatlarynda ýüze çykýan hukuk taýdan meseleleriň çözülmegine kömek edýär.

Türkmenistanyň kanunlarynda raýatlaryň saglyk hyzmatlaryny almak hukugy kepillendirilýär. Her bir adam ýokary hilli lukmançylyk kömeginden peýdalanmaga, öz saglygy barada maglumat almaga we saglyk hyzmatlarynyň hiline gözegçilik edilmegine hukuklydyr. Şeýle-de, hassalaryň rugsady bolmazdan, olaryň şahsy saglyk maglumatlarynyň üçünji taraplara berilmeginiň gadagan edilmegi kanunlar bilen berkidilýär. Bu düzgün, raýatlaryň şahsy durmuşynyň eldegrilmesizligini we saglyk maglumatlarynyň gizlin saklanylmagyny üpjün edýär.

Saglygy goraýyş ulgamynyň hukuk taýdan kadalaşdyrylýan başga bir ugry derman serişdeleriniň dolandyrylmagydyr. Türkmenistanyň “Derman serişdeleri we derman serişdelerini ulanmak baradaky” kanuny, ýurt içinde dermanlaryň hiline gözegçilik etmegi, olary saklamak we satmak düzgünlerini kesgitleýär. Şeýle-de, gadagan edilen ýa-da hil taýdan şübheli dermanlaryň ulanylmagynyň öňüni almak maksady bilen, dermanlaryň döwlet tarapyndan hasaba alynmagy we olaryň sertifikatlaşdyrylmagy talap edilýär.

Medisinanyň hukuk çözgütleri saglygy goraýyş ulgamynda durnuklylygy üpjün edýän möhüm gurallaryň biridir. Türkmenistan saglygy goraýyş we hukuk ulgamyny sazlamak üçin birnäçe kanunlary we düzgünnamalary girizip, saglyk ulgamynyň halkara ölçeglere laýyk gelmegini gazanýar. Lukmançylyk hyzmatlarynyň hili, derman serişdeleriniň dolandyrylmagy, hassalaryň hukuklarynyň goralmagy we lukmançylyk ekspertizalarynyň düzgünleşdirilmegi, ýurduň saglygy goraýyş ulgamynyň has kämilleşmegine ýardam edýär. Şonuň üçin medisina bilen hukuk ulgamynyň utgaşykly işlenilmegi diňe bir lukmançylyk pudagynyň kämilleşmegine däl, eýsem, jemgyýetçilik saglygynyň we raýatlaryň hukuklarynyň goralmagyna hem uly goşant goşýar.

Merdan GYZYLOW,

Myrat Garrýyew​ adyndaky
Türkmenistanyň Döwlet lukmançylyk uniwersitetiniň
Kazyýet lukmançylygy we hukuk kafedrasynyň mugallymy.